تعریف خانواده

خانواده، واحد اجتماعی نشئت گرفته از ازدواج یک زن و یک مرد است که فرزندان پدید آمده از آن‌ها، آن را تکمیل می‌کنند. خانواده نخستین اجتماعی است که شخص در آن گام مینهد و آداب زندگی و اصول و رسوم اجتماعی و تعاون و از خودگذشتگی را فرا می‌گیرد. خانواده کانون حفظ سنّت‌های اخلاقی و مرکز رشد عواطف و احساسات است.

شک نیست که خانواده‌ها از نظر فرهنگ و نوع تربیت، متفاوت‌اند. در این میان خانواده قرآنی از همه برتر است؛ یعنی خانواده‌ای که همه‌ی افراد آن، وظایف خود را چه فردی و چه خانوادگی و چه اجتماعی بر اساس دستورهای قرآن انجام دهند. [1]

  تشکیل خانواده

ارزش و جایگاه تشکیل خانواده

کانون خانواده که با ازدواج مرد و زن شکل می‌گیرد، دارای ارزش و جایگاه مهمی در دین اسلام است، خداوند انسان‌ها را به تشکیل این کانون ارزشمند، تشویق و ترغیب نموده است، زیرا انسان‌ها در سایه آرامش به دست آمده از راه تشکیل خانواده، می‌توانند مسیر دستیابی به کمال خلقت را به آسانی طی نمایند، چون زن و مرد با پیوند زناشویی و تشکیل خانواده، مکمل همدیگرند و همین امر سبب به کمال رسیدن هریک از آنان خواهد شد.

از سوی دیگر، خداوند با فرستادن احکام و مقررات ارزشمند برای این پایگاه بزرگ، راه دست‌یابی به سعادت دنیا و آخرت را برای بشر، فراهم نموده است، زیرا عمل کردن هر یک از اعضای خانواده به آن مقررات و سفارشات می‌تواند آن‌ها را هم در دنیا و هم در آخرت به رستگاری برساند. بنابراین، اگر انسانی از تشکیل خانواده، خودداری نماید، یقیناً راه‌های زیادی برای دست‌یابی به تکامل و سعادت از دست داده است. اگر با تشکیل خانواده، پیوند ایمانی بین اعضای آن برقرار گردد، زمینه‌ی ادامه زندگی آن خانواده و درکنار همدیگر بودن آنان در بهشت جاودانه، فراهم می‌گردد.

اما اگر کسی به سبب نداری و تنگ‌دستی، تشکیل خانواده ندهد، این گونه افراد باید بدانند، گشایش و گسترش روزی، براساس مشیّت الهی و قانون‌مندی حاکم بر عالم است و خداوند با تشوبق به تشکیل خانواده ، فراهم شدن روزی را محصول و آثار اقدام به این امر نموده است.

و از سوی دیگر، فطرت آدمی چنین است که با ازدواج و پذیرش مسئولیت تشکیل خانواده، شخصی فعّال میشود و نیرو و استعداد خود را بیش از پیش در جهت کسب درآمد مشروع و اداره‌ی زندگی جدید به کار می‌گیرد؛ و این امر نه تنها مایه‌ی قوام و استواری خانواده می‌شود، بلکه موجب تحرّک اجتماعی و اقتصادی می‌گردد.[2]

جایگاه و اهمیت رعایت حقوق در خانواده

شناخت حقوق متقابل و پای بندی بدان، راه گشاترین راه دستیابی به زندگی سالم و خانواده‌ی مطلوب است، زیرا محور قرار گرفتن حقوق در زندگی خانوادگی، ریشه‌ی زندگی سعادت آمیز است و هرگونه رفتار گزینشی با این حقوق و پای‌بندی به برخی و پشت‌پا زدن به برخی دیگر، نظام خانواده را متزلزل و در معرض آسیبهای جدّی قرار می‌دهد و مانع هر گونه لذّت جویی در کانون خانواده می‌شود.

حاکمیت حقوق و حدود در خانواده از حاکمیت و سلطه فرد در خانواده جلوگیری می‌کند، اسلام در جامعه‌ای که چیزی به نام حقوق معنا نداشت، روابط خانوادگی را بر حقوق برنامه‌ریزی نمود و مبنای تمام رفتارها و روابط و مناسبات را حقوق قرار داد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) نیز در شرایط گوناگون، حقوق مداری در خانواده را مطرح کرد و خود در رفتار و شیوه‌ی زندگی خانوادگی‌اش آن را نشان می‌داد تا مسلمانان و پیروانش روابط خانوادگی‌ خود را بر اساس حقوق تنظیم کنند.

آن حضرت در حج‌الوداع، خطبه مهمی ایراد نمودند، در آن خطبه سفارش‌های ارزشمندی به امت فرمودند که از جمله آن سفارش‌ها، رعایت حقوق متقابل در خانواده بود.

«… ایّها النّاسٌ إنّ النّساء عندکم عوانٌ أخذ تموهنّ بأمانه الله، و استحللتم فروجهنّ بکلمه [بکلمات] الله: فلکم علیهنّ حقٌّ، و لهنّ علیکم حقٌّ»[3] مردم ! زنان در بند شمایند، آنان را به عنوان امانت خدا برگرفتید و با حکم خدا بر شما حلال شده‌اند پس شما را بر ایشان حقوقی است و آنان را بر شما حقوقی است.[4]

پی نوشت ها:

[1].خانواده قرآنی(ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن)، عیسی عیسی زاده، انتشارات: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ سوم، قم، 1391 ، ص 27.
[2]. خانواده قرآنی(ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن)،  عیسی عیسی زاده، انتشارات: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ سوم، قم، 1391 ، ص 30- 27.
. الخصال، ج 2، ص 487 و بحارالنوار، ج 2، ص 381.[3]
[4]. خانواده قرآنی(ویژگی‌ها و وظایف اعضای آن)، عیسی عیسی زاده،  انتشارات: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ سوم، قم، 1391 ، ص42.